مهاجرت نفت

با توجه به پتانسیل خود زای طبیعت سنگ های رسوبی تجمع سیالات علی الخصوص هیدروکربن در آن ها کم و بیش مشاهده می شود که تجمع نفت و گاز به طور کلی در سنگ های دانه درشت متخلخل و تراوا صورت می گیرد.

احتمال تجمع نفت ، آن هم در مقادیر قابل توجه در همان محل تشکیل ،  فوق العاده ضعیف است. در صورتی که اگر چنین می بود حداقل وجود آثار و نشانه هایی از بقایای مواد اولیه نفت ساز ، در رسوبات و سنگ های مخزن الزامی بود. حال آنکه از این نوع نشانه ها در مخازن نفتی تا به حال گزارش نشده است. بنا بر این می توان نتیجه گیری کرد که محل تشکیل نفت خام و گاز طبیعی ، با محلی که این مواد ، جمع و ذخیره شده است ، هم از نظر مشخصات سنگ شناسی و هم از نظر جغرافیایی متفاوت و جدا می باشند.

مهاجرت نفت ( Oil migration)

مهاجرت اولیه:

یکی از ناشناخته های علم زمین شناسی نفت  به شمار می آید و مکانیسم آن به خوبی مشخص نیست. ریز بودن منافذ در سنگ های منشا و عدم حلالیت هیدروکربن ها در آب از دلایل اصلی مهاجرت اولیه است.

اندازه متوسط ملکول های متان ۳/۸ انگسترم و ملکول های آسفالت بین ۵٠ تا ١٠٠ انگسترم می باشد که در عمق دو کیلومتری به طور متوسط قطر منافذ ۵٠ انگسترم می شود بنابراین ذرات هیدروکربن به اندازه کوچک مانند متان می توانند به راحتی از آن خارج شوند ولی ذرات دانه درشت تر یا هیدروکربن های سنگین توانایی خارج شدن از این منافذ را به صورت طبیعی  ندارند.

عوامل موثر در مهاجرت اولیه نفت:

١) قطرات و حباب های هیدروکربنی: حرکت هیدروکربن به صورت قطره و حباب از میان خلل فرج ریز و اشباع از آب سنگ منشا درگیر پدیده ی نیروی موئینگی می باشد. زمانی که اندازه قطرات و حباب ها کوچک تر و یا هم اندازه با خلل و فرج ها باشند مشکلی در حرکت آنها به وجود نمی آید ولی اگر اندازه حفرات کوچکتر از قطر هیدروکربن ها باشد در این صورت باید بتوان بر نیروی موئینگی غلبه نمود برای اینکه قطرات بتوانند از منافذ گفته شده عبور نمایند باید تغییر شکل دهند اما کشش سطحی بین دو سیال آب و هیدروکربن مانع تغییر شکل هیدروکربن می شود بنابراین برای تغییر شکل نیاز به فشار می باشدکه این فشار می تواند در اواخر مرحله ی کاتاژنز تا اوایل مرحله ی متاژنز در سنگ منشا که در

معتقدند که حرکت قطرات نفت در داخل سنگ های منشاء نقش مهمی را بر عهده ندارد و برای مهاجرت اولیه نیاز به مکانیسم های دیگری می باشد.

٢) حرکت مستقل هیدروکربن: یکی از مهم ترین مکانیسم های مهاجرت اولیه حرکت مستقل فاز هیدروکربن می باشد این مکانیسم چنان بیان می شودکه در ابتدا فاز هیدروکربن تشکیل شده در کروژن به وسیله انتشار خود را به منافذ درشت تر سنگ منشاء رسانده و شروع به تجمع می نمایند پس از شکل گیری قطرات درشت و اتصال آنها به یکدیگر می توانند شروع به حرکت نمایند.

٣) شکستگی های سنگ منشاء : تولید هیدروکربن در سنگ منشاء باعث افزایش حجم مولی می شود.این افزایش باعث وارد شدن فشار به سنگ و در نتیجه ایجاد شکستگی های ریز در آن می شود. نفت و گاز می تواند به درون این شکستگی ها ریز نفوذ نموده و از طریق آن حرکت کنند.

* برای مهاجرت نفت و گاز در داخل سنگ منشاء تنها یک مکانیسم نمی تواند موثر باشد بلکه نیاز به عملکرد چندین فرآیند است که با یکدیگر به صورت متوالی عمل می کنند در این رابطه به نظر می رسد که حرکت هیدروکربن ها در اثر فشارهای حاصل از فشردگی سنگ منشاء بسیار مهم باشد.